Թուրք ներդրող. Տպավորված եմ հայկական դպրոցների ՏՏ ներուժով

Թուրք ներդրող եւ խորհրդատու, Istanbul Startup Angels-ի գործընկեր Էմրե Օզբեկը մայիսի 11-ին «Տեխնոլոգիաներ առանց սահմանների» նախագծի 3-րդ փուլի շրջանակում Երեւանում հանդես է եկել բաց դասախոսությամբ՝ «Ստարտափ եւ ձեռներեցություն. ի՞նչ է դա ենթադրում» թեմայով:

Դասախոսությունից հետո Էմրե Օզբեկը Itel.am-ին տվել է բացառիկ հարցազրույց:  

-Պատկերացրեք, մասնակցում եք «ստարտափ փիչինգի» (ստարտափների ներկայացման միջոցառման) եւ ներդրում կատարելու համար պետք է ընտրեք մեկ ստարտափ: Ի՞նչ որակներ պետք է ունենա այն, որպեսզի գրավի Ձեր ուշադրությունը:

-Այդ որակները երեքն են՝ թիմը, առաջարկվող բիզնես մոդելը եւ հրապուրիչ լինելու աստիճանը: Թիմը ստարտափի ամենակարեւոր մասն է: Հնարավոր է՝ ստարտափի՝ այդ պահին ներկայացրած գաղափարն ապագայում չաշխատի, սակայն եթե թիմը որակյալ է, այն հետագայում այլ՝ ավելի կենսունակ բիզնես մոդել կարող է ներկայացնել: Կարեւոր է թիմում աշխատող մարդկանց թիվը, նրանց փոխհարաբերությունները, փորձը եւ այլն:

Ստարտափը պետք է նաեւ հրապուրիչ լինի, ես պետք է հասկանամ, թե մոտավոր քանի մարդ է պատրաստ ներդրում կատարել տվյալ ստարտափում, գնել այն: 

-Իսկ ստարտափի ո՞ր երեք որակները Ձեզ կհիասթափեցնեն:

-Օրինակ, եթե ես բիզնես մոդելին առնչվող հարց ուղղեմ եւ հասկանամ, որ տվյալ թիմն այդ հարցի շուրջ չի մտածել: Երկրորդ, ինձ կհիասթափեցնի նրանց ստեղծած պրոդուկտի նկատմամբ շուկայի անբավարար հետաքրքրությունը: Ստարտափ ստեղծող յուրաքանչյուր անձ սիրում է այն իր երեխայի պես, սակայն եթե հաճախորդին ու շուկային դա դուր չի գալիս, ապա այն անօգուտ գաղափար է՝ անկախ սիրո չափից: 

Երրորդ, ինձ կհիասթափեցնի, եթե թիմը բաց չէ հետադարձ կապի, քննարկումների եւ դիտողությունների համար, պատրաստ չէ անհրաժեշտության դեպքում փոխել իր բիզնես մոդելը: Միաժամանակ, եթե ես հանդես եմ գալիս որպես մենթոր կամ ներդրող, պետք է տեղեկացված լինեմ այն ոլորտից, որը ներկայացնում է տվյալ ստարտափը:

-Ինչպիսի՞ն են տպավորությունները հայաստանյան ստարտափ էկոհամակարգից:

-Ցավոք, դեռ շատ տեղեկատվություն չունեմ: Երկու բան գիտեմ: Առաջինը, որ Հայաստանում գործում է միայն մեկ վենչուրային հիմնադրամ, եւ որ «հրեշտակ ներդրողներ» չկան: Գուցե կան անհատներ, սակայն նրանք չգիտեն, թե ինչ է կատարվում ստարտափ էկոհամակարգում եւ հավանաբար նաեւ տեղյակ չեն, թե ներդրումներն ինչպես պետք է իրականացնել: Մյուս կողմից, հնարավոր է, որ նրանք այլ ոլորտներում բավարար գիտելիքներ ունեն, սակայն չգիտեն «հրեշտակային ներդրումների» մասին եւ չգիտեն՝ ինչ փնտրել:  

Սա իմ առաջին այցն է Հայաստան: Այցելել եմ Երեւանից դուրս գտնվող դպրոցներից մեկը, եւ իսկապես տպավորված եմ միջնակարգ դպրոցներում ծրագրավորման, ռոբոտաշինության եւ 3D Printing-ի դասընթացների անցկացմամբ: Այս ամենը տպավորիչ է՝ հատկապես հաշվի առնելով այն, որ դպրոցները գտնվում են քաղաքից դուրս եւ մասնավոր չեն:

Ես լսել էի Հայաստանում ոլորտի նկատմամբ հետաքրքրության կտրուկ ավելացման մասին, որն էլ ինձ Հայաստան բերած պատճառներից մեկն է:

-Եթե համեմատեք տարածաշրջանի երկրները, ի՞նչ ակնհայտ նմանություններ եւ տարբերություններ կան ՏՏ ոլորտում:

-Ե՛ւ Հայաստանը, ե՛ւ Թուրքիան զարգացող շուկաներ են համարվում, եւ նման են նրանով, որ երկուսն էլ ռեսուրսների պակաս ունեն: Դա ստիպում է մարդկանց մտածել նորարարությունների մասին. նրանք նոր բան ստեղծելու այլընտրանքային ուղիներ են փնտրում: Տարածաշրջանի երկրների ռեսուրսները բավարարից պակաս են, եւ միաժամանակ առկա է «գիտելիքի քաղց»:

Էական տարբերություններից են շուկայի չափսերը՝ կախված բնակչության թվից: Եթե ընկերություն եք հիմնում Թուրքիայում, ուրեմն թեստավորման համար լավ նախնական շուկա ունեք: Սրանով է Թուրքիան տարբերվում տարածաշրջանի մյուս երկրներից:

Մյուս երկրները ռեսուրսների պակասի եւ փոքր շուկայի պատճառով փորձում են դուրս գալ իրենց երկրների սահմաններից եւ դառնալ համաշխարհային: Սա լավ է, մինչդեռ թուրքական ստարտափների մի մասը փորձում է մնալ տեղում՝ ասելով, որ արդեն իսկ բավական մեծ շուկա ունի: Սա երբեմն ծուլության նշան է, քանի որ միշտ պետք է փորձել ընդլայնել գործունեութան սահմանները:

- Ձեր կարծիքով՝ ձախողումը նախնական փուլում գտնվող ստարտափների համար ինքնազարգացման անհրաժե՞շտ պայման է, թե՞ հնարավոր է որեւէ հաջողված բան ստեղծել՝ առանց ձախողելու: 

-Ձախողումը գործընթացի մաս է կազմում եւ իրականում վատ բան չէ: Այն սովորելու լավ հնարավորություն է: Սակայն եթե ձախողումը կանխելու հնարավորություն ունես, ապա այն պետք է օգտագործես:

Ես կարծում եմ, որ ստարտափների համար նույնքան կարեւոր է ունենալ մենթորներ, որքան՝ ներդրողներ: Ավելին՝ մինչ ներդրողներ գտնելը պետք է մենթորներ ունենալ: Սա շատ կարեւոր է ստարտափի հետագա զարգացման համար:

Էմրե Օզբեկի հետ զրուցել է Նարինե Դանեղյանը